Prematüre Bebeklerin Bakımının 10 Püf Noktası

Erken doğan bebeklerin taburculuk sonrası bakımında dikkat edilmesi gerekenler var. Sağlıklı bir gebelik süresinin ortalama 40 haftada tamamlanması gerekiyor. Bu süreden önceki doğumlar ise prematüre olarak tanımlanıyor. Bu durumun ortaya çıkmasının nedeni tam olarak bilinmese de annede özellikle idrar yolları ve genital enfeksiyonların varlığı, anne rahmindeki sorunlar, annede yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalığı, çoğul gebelik, bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısının fazla olması, plasenta problemleri, anne yaşının 18 altı veya 40 yaş üstü olması, annenin daha önce prematüre bebek doğurmuş olması, stres erken doğuma yol açabilen risk faktörleri arasında sıralanıyor.

Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Filiz Bakar, erken doğan bebeklerin zamanında doğan bebeklere göre birçok açıdan riskli bir durumda hayata başladığını hatırlatıyor. Olası risklere karşı alınması gereken önlemleri şöyle sıralıyor…

1- Enfeksiyonlardan korunmalı
Anemi ve sarılık erken doğan bebeklerde daha sık görülür. Bebeği enfeksiyonlara karşı koruyan antikorlar gebeliğin son 3 ayında bebeğe geçiyor. Erken doğan bebeklerde bu antikorlar yetersiz olduğundan enfeksiyonlara daha kolay yakalanabiliyor. Bu bebeklerin hastanede kalış süreleri fazla olduğundan, yatış süresince çok fazla girişime maruz kaldıklarından dolayı enfeksiyonlar daha sık görülüyor ve daha ağır seyrediyor. Enfeksiyonları tamamen yok etmek mümkün olmasa da aza indirmek mümkün olabiliyor. Bu açıdan bebeklerin hastanede kalış süresi boyunca tüm bakımlar, yaklaşımlar ve girişimlerde dezenfeksiyon kurallarına uyulması, özellikle ellerin yıkanması çok önem taşıyor.

2- Mutlaka anne sütü verilmeli
Özellikle 34 hafta altında doğan bebeklerin çene kasları yeterince güçlenmediği ve emme-yutkunma refleksleri ve soluma koordinasyonu henüz gelişmeden doğdukları için beslenme sorunları yaşayabileceğini dikkat çeken Prof. Dr. Filiz Bakar şu bilgileri verdi. “Bu tarz sorunları olan bebeklerde doğum haftasına göre ilk günler damar yolu ile protein, şeker ve yağ desteği yapılır. Bu arada çok az miktarlarda anne sütü de başlanır. Yoğun bakımda yatan bebekler emme-yutkunma refleksleri gelişinceye kadar ağız veya burundan mideye inen sonda yoluyla beslenir. Emme-yutma-soluma koordinasyonu geliştikten sonra da emerek beslenmeye geçilir. Özellikle anne sütü prematüre bebekler için çok değerli bir besin kaynağıdır. Anne sütünün sağılması konusunda anneler desteklenmelidir. Anne sütü yoksa formül mamalar kullanılır.”

3- Emmeyi geliştirmek için emzik tercih edilebilir
Prematüre bebekler yatışları süresince ortalama 3 saatte bir besleniyor. Evde de bu rutin devam etmekle beraber sapmaların olabileceğini söyleyen Prof. Dr. Filiz Bakar, “Bazen daha erken acıkıp, bazen süreyi 4 saate uzatabilirler. Etkin beslenme için bebeğin acıkmış olması önemlidir. Anne-babalar bebeklerini çok iyi gözlemlemeli acıkma sinyallerini doğru okumalıdır. İlk başlarda beslenme süresi 30-40 dakika olabilirken sonra daha da kısalacaktır. Beslenme sırasında arada molalar verilebilir. Bebekler doktorlarının önerilerine göre emzirilme ve biberonla beslenme gibi dönüşümlü metotlarla beslenebilirler. Beslenme miktarları doktor önerilerine göre ayarlanmalıdır. Prematüre bebeklerde emmeyi geliştirmek, çene ve yanak kaslarını güçlendirmek için emzik kullanılabilir” diye konuşuyor.

4- Düzenli aralıklarla göz muayenesi yapılmalı
Bebeklerin göz damarları henüz gelişmeden doğdukları için retina tabakasında damarlarında Prematüre Retinopatisi olarak adlandırılan bozukluk gelişebiliyor. Prof. Dr. Filiz Bakar, bu durumu ilerlemeden saptamak için bebeklere yatışları süresince doğumdan sonra 4 haftadan sonra başlamak üzere düzenli aralıklarla göz muayeneleri yapılarak duruma göre tedavi planlamasının yapılması gerektiğini anlatıyor. Tedavide geç kalındığı durumlarda bu sorun körlük ile sonuçlanabilmesi adına önem taşıyor. Bununla birlikte erken doğan bebeklerde işitme sorunları da sık görülür. İşitme tarama testleri yapılmalı ve 1 yaşında tekrarlanmalıdır.”

5- Reflüyü önlemek için beslenmeden hemen sonra bez değiştirilmemeli
Prematüre bebeklerde barsak sistemi de olgunlaşmadığı için bazı sindirim sorunları görülebiliyor.Bu duruma, Nekrotizan enetrokolit denen ağır sorunlara ilerleme riski de bulunuyor. Ayrıca mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan reflü prematüre bebeklerde daha sık görüldüğü için bazı önlemlere ihtiyaç duyulabiliyor. Bu nedenle bebeklerin beslenme sonrası hemen yatırılmayıp biraz kucakta tutulması, beslenmeden hemen sonra bez değişimi ve giysi değişiminin yapılmaması önem taşıyor. Ayrıca duruma göre doktorlarının önerisi ile beslenme aralıkları artırılıp beslenme miktarları düşürülebiliyor. Yine doktor önerisi ile özel mamalar, gerekirse ilaç tedavileri uygulanabiliyor.

6- Bebek bakımı ile ilgilenenler de aşı olmalı

Prematüre bebeklerin aşıları da zamanında doğan bebeklerle benzer dönemde yapıldığını belirten Prof. Dr. Filiz Bakar, “Ancak kış boyunca prematüre bebeklere ayda bir kez respiratuar sinsisyal virüs aşısı yapılması gerekiyor. Bununla birlikte bebek taburcu olmadan evde bebeğin bakımı ile ilgilenen kişilerin de boğmaca aşısı olması öneriliyor. Eğer bebek kış mevsiminde doğmuşsa da evde bulunacak kişiler de grip aşısı olmalı.”

7- Evde uygun hijyen ve bakım ortamı sağlanmalı
Bu bebekler enfeksiyonlara daha açık olduğundan evdeki hijyen kurallarının biraz daha sıkılaştırılması gerekiyor. Ayrıca evin düzenli aralıklarla temizlenmesi, havalandırılması ve bebeğe dokunacak kişilerin el temizliğine hassasiyet göstermesi önem taşıyor.

8-Ortamın ısısı sabit tutulmalı
Bu bebekler ısı kaybına daha duyarlı olduklarından ev içi ısının 23-24 c dolayında tutulması, kendi giydiklerimizin bir kat fazlası ile giydirilmesi, dışarı çıkınca da uygun şekilde giydirilmesi, eldiven şapka takılması gerekiyor.

9- Mümkün olduğunca kalabalık ortamlardan uzak durulmalı
Prematüre bebekler enfeksiyonlara yatkın olduklarından ev dışı kalabalık ortamlara götürülmemesi gerektiğini anlatan Prof. Dr. Filiz Bakar, “Eve ziyarete gelenler de uyarılmalı. Grip olan varsa temas ettirilmemesi önemlidir. Ayrıca bebeğe dokunacak herkes ellerini çok iyi yıkamalı ve kesinlikle yanında sigara içilmemelidir” diyor.

10- Güvenli bir uyku ortamı oluşturulmalı
Sessiz, güvenli uyku ortamı oluşturulması da prematüre bebeklerin sağlıklı gelişimi için önem taşıdığının altını çizen Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Bakar, “Ani bebek ölümü riskini azaltmak amacı ile yatağında örtü, oyuncak, yastık bulundurulmamalı, uyku tulumu kullanılmalı, sırtüstü yatırılmalıdır. Erken doğan bebeklerde apne dediğimiz solunum durmaları daha sık görülmekte olup bu önlemlerin alınması bu durumu azaltacaktır” diye konuşuyor.

Doktor ziyaretleri hangi sıklıkla yapılmalı

Prematüre bebeklerin gelişimsel ve fiziksel açıdan düzeltilmiş yaşları dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekiyor. Yani bir bebek 2 ay erken doğmuş ise doğumdan sonra 3 ay geçtiğinde aslında düzeltilmiş yaşı 1 ay olacak ve 1 aylık çocuğun fiziksel ve gelişimsel özelliklerini gösterecektir. Bu tam olarak ne anlama geliyor? Bu bebekler taburcu olduktan sonra daha sık, daha sonrasında da ayda bir olmak üzere rutin doktor ziyaretleri yapılmalıdır. Rutin ziyaretler dışında kusma, öksürük, morarma, ateş gibi hastalık belirtileri görüldüğü anda mutlaka doktora başvurulması gerekiyor.